«Στην ψυχολογία, η ενοχή είναι μια συναισθηματική εμπειρία που εμφανίζεται όταν ένα άτομο πιστεύει ή συνειδητοποιεί – σωστά ή όχι – ότι έχει θέσει σε κίνδυνο τις αξίες ή την ηθική του με κάποιο τρόπο.»
– Δρ Χάρολντ Χονγκ, Ψυχίατρος από το Raleigh της Βόρειας Καρολίνας. .
Η ενοχή είναι η αίσθηση πως έγινε κάτι κακό — σε εσάς ή σε κάποιον άλλο άνθρωπο — και η ευθύνη μπορεί να βαρύνει εσάς ανεξαρτήτως αν είναι πραγματική ή όχι. Η σχέση με τον πόνο που μπορεί να έχετε προκαλέσει σε κάποιον ή η παραβίαση του ηθικού σας κώδικα είναι δύο από τους βασικούς λόγους που μπορεί να νιώθετε ενοχές -το αίσθημα του αδικήματος ταυτίζεται με το συναίσθημα της ενοχής.
Με άλλα λόγια, η ενοχή είναι η συναισθηματική αντίδραση που συνοδεύει το αίσθημα ευθύνης για ένα αρνητικό αποτέλεσμα.
Τα λάθη είναι κομμάτι της ζωής μας και είναι φυσικό να νιώθουμε ενοχές όταν οι αποφάσεις ή οι πράξεις μας έχουν αρνητικές επιπτώσεις. Στην πραγματικότητα, η ενοχή μπορεί να είναι ένα ισχυρό εργαλείο μάθησης για την προσωπική μας ανάπτυξη. Αλλά η ενοχή μπορεί επίσης να συνδέεται με γεγονότα στα οποία δεν έχουμε κανέναν έλεγχο ή κακή πρόθεση.
Όπως όλα τα συνειδητά συναισθήματα, η ενοχή προέρχεται από μια διαδικασία αυτοαξιολόγησης και ενδοσκόπησης ενώ μπορεί να περιλαμβάνει την προσωπική μας αντίληψή για το πώς και πόσο μας εκτιμούν οι άλλοι.
Ο ψυχαναλυτής Sigmund Freud ,αρχικά, πρότεινε πως οι άνθρωποι βιώνουν την ενοχή για πρώτη φορά υπό τον φόβο της γονικής τιμωρίας. Άλλα ψυχολογικά μοντέλα αυτής της έννοιας δηλώνουν πως η ενοχή προέρχεται μάλλον από μια προσωπική αίσθηση αγάπης και συμπόνιας προς τους άλλους και είναι αποτέλεσμα του ότι μπορεί να αισθανόμαστε υπεύθυνοι για το ότι μπορεί να βλάψαμε κάτι που εκτιμάμε.
Είδη ενοχής
Έχουν υπάρξει πολλά ψυχολογικά μοντέλα για την έννοια της ενοχής, κάθε ένα από αυτά έχει διαφορετική ορολογία για παρόμοιες έννοιες.
Ορισμένες έρευνες, η αξιόπιστη πηγή προσδιορίζει δύο κύριες μορφές ενοχής:
- Οι Δεοντολογικές : Ενοχές που μπορεί να προκύψουν από παραβίαση προσωπικών μας αξιών ή ηθών.
- Οι Αλτρουιστικές : Ενσυναίσθηση ενοχής από την πρόκληση βλάβης σε κάποιον άλλο.
- Μια τρίτη μορφή ενοχής, η Υπαρξιακή ενοχή, αναφέρεται επίσης τακτικά και ορίζεται ως η εμπειρία της ενοχής επειδή δεν ανταποκρίνεστε στις προσδοκίες και τον σκοπό της ζωής σας.
Νιώθετε ενοχή ενώ δεν φταίτε;
Όταν νιώθετε ένοχοι για κάτι που κάνατε, οι λόγοι μπορεί να είναι προφανείς σε εσάς. Βρήκατε μια δικαιολογία στη δουλειά για να πάρετε μια επιπλέον μέρα άδεια, για παράδειγμα, παρότι γνωρίζετε πως μπορεί να δημιουργήσετε λειτουργικό πρόβλημα στου συναδέλφους σας. Σε αυτή την κατάσταση, αντιλαμβάνεστε ότι η απόφασή σας επηρέασε άμεσα τους συναδέλφους σας και γι’ αυτό αισθάνεστε ένοχοι.
Αλλά το να αισθάνεστε ένοχοι για κάτι που δεν κάνατε είναι επίσης δυνατό. Η ενοχή του επιζώντος, για παράδειγμα, είναι ένας τύπος ενοχής που προέρχεται από το να γνωρίζεις ότι άλλοι μπορεί να πηγαίνουν ή να έχουν περάσει από τραυματικά γεγονότα και εσύ δεν το έχεις κάνει.
Για παράδειγμα, αυτό το είδος ενοχής μπορεί να προέρχεται από το να αισθάνεστε ανάξιοι για την καλή σας τύχη. Είναι ένα κοινό συναίσθημα, αξιόπιστη πηγή μεταξύ εκείνων που έχουν επιζήσει από τρομοκρατικές ενέργειες, φυσικές καταστροφές ή άλλους τύπους τραγωδιών.
Γιατί αισθάνομαι ένοχος συνεχώς;
Η ενοχή είναι ένα φυσικό συναίσθημα και μπορεί να αποτελέσει θετικό κίνητρο στην ανθρώπινη μάθηση. Η χρόνια ή επίμονη ενοχή, ωστόσο, μπορεί να υποδηλώνει την παρουσία μιας κατάστασης ψυχικής υγείας.
Η χρόνια ή επίμονη αίσθηση ενοχής μπορεί να συνδέεται με:
- Τις αγχώδεις διαταραχές,
- Την κατάθλιψη,
- Την διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD),
- Την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD),
- Τις διατροφικές διαταραχές
Τα αισθήματα ενοχής δεν περιορίζονται σε αυτές τις συνθήκες αφού υπάρχουν και άλλες διαταραχές ψυχικής υγείας που έχουν τη δυνατότητα να προξενήσουν ανεξήγητες και επίμονες ενοχές και συναισθήματα όπως ντροπή και λύπη.
Σημάδια ενοχής
Η εμπειρία της ενοχής είναι μοναδική για τον καθένα, αλλά τα κοινά σημάδια που μπορεί να υπάρχουν είναι τα ακόλουθα:
- χαμηλή αυτοεκτίμηση
- υπερβολικές προσπάθειες αποκατάστασης
- το να μην μπορείς να κοιτάξεις στα μάτια κάποιον
- ανησυχία
- δυσκολία στον ύπνο
- ναυτία
- πονοκεφάλους
- καταθλιπτική διάθεση
- αποφυγή ανθρώπων, τόπων ή γεγονότων που συνδέονται με την αιτία της ενοχής
- αλλαγές στα επίπεδα ενέργειας
- συναισθηματικές εκρήξεις
- αλλαγές της όρεξης
Πώς να χειριστείτε τις ενοχές
Είναι φυσικό να βιώνεις ενοχές που και που. υπάρχουν τρόποι που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε το συναίσθημα όταν αισθάνεστε «κολλημένοι».
Η ενοχή μπορεί να βοηθήσει στην προσωπική ανάπτυξη.
Σκεφτείτε για ποιο λόγο μπορεί να αισθανθήκατε ένοχοι. Οι ενοχές συνήθως πηγάζουν από την αποτυχία να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες κάποιου άλλου. Γράφοντας πιθανές εναλλακτικές συμπεριφορές και λύσεις, ίσως μπορέσετε να καλλιεργήσετε ευεργετικές δεξιότητες και συνήθειες.
Εκφράζοντας την ενοχή σου
Το να κρατάτε μέσα σας τις ενοχές μπορεί να επιδεινώσει τα συναισθήματα άγχους και αγωνίας. Μπορείτε να τις επικοινωνήσετε σε ένα έμπιστο μέλος της οικογένειας ή φίλο ή να ξεκινήσετε να τις καταγράφετε σε ένα ημερολόγιο ώστε να δώσετε μια διέξοδο στα συναισθήματά σας.
Ανακεφαλαίωση
Οι ενοχές υποδηλώνουν ότι αισθάνεστε υπεύθυνοι για ένα αρνητικό αποτέλεσμα, είτε είναι αληθές είτε όχι ενώ η επανόρθωση και η έκφραση των συναισθημάτων σας μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση του συναισθηματικού φόρτου.
Εάν η ενοχή επηρεάζει σοβαρά τη ζωή σας ή αισθάνεστε πάντα ένοχοι, η συζήτηση με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας θα μπορούσε να σας βοηθήσει στη διερεύνηση των υποκείμενων παραγόντων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Baumeister, R. F., Stillwell, A. M., & Heatherton, T. F. (1994). Guilt: an interpersonal approach. Psychological bulletin, 115(2), 243.
- McKenzie, J. G. (2016). Guilt: Its meaning and significance. Routledge.
