Η αυτογνωσία περιλαμβάνει την παρακολούθηση των σκέψεων, των συναισθημάτων και των πεποιθήσεών μας. Είναι σημαντική, γιατί αποτελεί έναν μηχανισμό που επηρεάζει την προσωπική μας ανάπτυξη. Η ζωή μας μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο μας πολύ γρήγορα αν δεν γνωρίζουμε πώς και υπό ποιες συνθήκες ενεργοποιούνται και λειτουργούν οι συναισθηματικές μας αντιδράσεις.
Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε την Αυτογνωσία;
Η αυτογνωσία απαιτεί αυτοπαρατήρηση και αυτοεξέταση. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι μια ειλικρινής, μη επικριτική αυτοανάλυση δεν είναι εύκολη. Έχουμε την τάση να επικρίνουμε τους εαυτούς μας για τις αποτυχίες μας ή να φαντασιωνόμαστε πόσο σπουδαίοι είμαστε, ενώ μπορεί να μην ισχύει κανένα από αυτά στην πραγματικότητα. Η αύξηση της αυτογνωσίας απαιτεί ψυχική ηρεμία, χρόνο, προσοχή και εστίαση. Γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι μπορούμε πράγματι να αλλάξουμε με θετικούς τρόπους μέσω της βαθύτερης αυτογνωσίας, αξίζει να εργαζόμαστε πάνω σε εκείνες τις προσωπικές ιδιότητες που εκτιμούμε περισσότερο. Αλλά πρώτα, πρέπει να κοιτάξουμε μέσα μας μέσω της αυτοεξέτασης για να δούμε τι υπάρχει εκεί, το οποίο είναι συχνά λιγότερο προφανές από όσο νομίζουμε.
Γιατί έχει σημασία η αυτογνωσία;
Η υψηλή αυτογνωσία μπορεί να είναι ένας σταθερός προγνωστικός δείκτης καλής επιτυχίας στη ζωή, ίσως επειδή ένα άτομο που έχει επίγνωση του εαυτού του γνωρίζει πότε του ταιριάζει μια ευκαιρία και πώς να πλοηγηθεί γενικότερα προς την κατεύθυνση που επιθυμεί. Ειλικρινά, οι περισσότεροι από εμάς τρέχουμε με “αυτόματο πιλότο”, χωρίς να γνωρίζουμε γιατί πετυχαίνουμε ή αποτυγχάνουμε ή γιατί συμπεριφερόμαστε με αυτόν τον τρόπο. Το μυαλό μας είναι τόσο απασχολημένο με την καθημερινή φλυαρία που συνήθως στοχαζόμαστε μόνο όταν κάτι πάει πολύ στραβά, ίσως σκοντάφτουμε σε μια συνέντευξη για δουλειά ή ακαδημαϊκό τεστ που πιστεύαμε ότι ήμασταν καλά προετοιμασμένοι, ή χειριζόμαστε κάτι στη ζωή μας άβολα στο οποίο υποθέσαμε ότι ήμασταν καλοί ή ίσως χάσουμε έναν ρομαντικό σύντροφο λόγω κάποιας παρεξήγησης.
Η απάντησή μας σε δύσκολες καταστάσεις είναι συχνά να παίρνουμε άμυνα, να δικαιολογούμε ή να κατηγορούμε κάποιο άλλο άτομο, επειδή δεν θέλουμε να δούμε τον δικό μας ρόλο στην καταστροφή. Εάν μπορούμε να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας κατά τη διάρκεια τέτοιων περιστατικών, θα είναι μια καλή αρχή για την αυτογνωσία.
Πώς μπορούμε όμως να χτίσουμε την αυτογνωσία;
Ακολουθούν μερικές προτάσεις για να κάνετε την αρχή:
1. Το περπάτημα, ειδικά στην ησυχία της φύσης, μπορεί να είναι χρήσιμο στην οικοδόμηση της αυτογνωσίας.
Ο νους τείνει να περιπλανιέται μαζί με τα πόδια μας, έτσι με λίγο συνειδητό περπάτημα, μπορούμε να εξετάσουμε το ρόλο μας σε κάτι που συμβαίνει στη ζωή μας τώρα – στη δουλειά, σε κοινωνικές καταστάσεις, στις σχέσεις μας ή στο οικογένεια.
2. Η εξάσκηση της ενσυνειδητότητας μπορεί να αυξήσει την αυτογνωσία.
Η ενσυνειδητότητα είναι παρόμοια με την αυτογνωσία, καθώς και οι δύο σχετίζονται με τη συνειδητή κατεύθυνση των σκέψεών μας προς τα μέσα, προκειμένου να αποκτήσουμε μεγαλύτερη επίγνωση της εσωτερικής μας κατάστασης, να παρατηρήσουμε τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις μας και να παρατηρήσουμε τι προκαλεί τα συναισθήματά μας και πως αυτά μεταβάλλονται. Η ενσυνειδητότητα περιλαμβάνει εστιασμένη προσοχή τη στιγμή σε οτιδήποτε κάνουμε και περιλαμβάνει πρακτικές όπως ο διαλογισμός ή η ηρεμία του νου.
3. Η αυτογνωσία μπορεί να σας βοηθήσει να γνωρίσετε τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία σας.
“Είμαι καλός στην εκκίνηση, αλλά συχνά δυσκολεύομαι να ολοκληρώσω ένα έργο”. “Είναι εύκολο για μένα να γνωρίζω νέους ανθρώπους, αλλά έχω επιφυλάξεις όσον αφορά τις προθέσεις τους”. “Είμαι πολύ καλός φίλος”, “Δεν είμαι τόσο καλός στο να εξοικονομώ χρήματα”. Όλοι έχουμε πλεονεκτήματα και αδυναμίες, προτιμήσεις και πράγματα που μας δημιουργούν αποστροφή, και όποια κι αν είναι αυτά, απλά να τα γνωρίζεις για να μην βάλεις τον εαυτό σου σε καταστάσεις όπου είναι απίθανο να πετύχεις. Αναγνωρίζοντας τις αδυναμίες μας ή δυανατα μας σημεία έχουμε πετύχετε στη ζωή και η πορεία σας θα είναι πιο ευτυχισμένη γιατί θα βρείτε εκτίμηση και υποστήριξη στην πορεία
4. Ορίζοντας τους στόχους μας ενισχύουμε την αυτογνωσία.
Εάν περιπλανιόμαστε στη ζωή χωρίς σκοπό ή κατεύθυνση, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα καταλήξουμε πουθενά συγκεκριμένα. Για να καθορίσουμε ένα στόχο, χρειάζεται να γνωρίζουμε τι είναι σημαντικό για εμας και τι ελπίζετε να επιτύχουμε. Δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε εξ’ αρχής όλη τη διαδρομή του πώς θα οδηγηθούμε εκεί, αλλά είναι βοηθητικό να έχουμε κάποια ιδέα για τη γενική μας κατεύθυνση. Για παράδειγμα: “Σκοπεύω να δημιουργήσω τη δική μου επιχείρηση σε (ανεξαρτήτως τομέα) και να γίνω αυτάρκης μέχρι την ηλικία (x)”. “Σκοπεύω να βρω τον κατάλληλο σύντροφο ζωής και να μεγαλώσω μια ευτυχισμένη και υγιή οικογένεια μαζί στη χώρα”. “Σκοπεύω να υπερασπιστώ τον εαυτό μου όταν το αφεντικό μου προσπαθεί να με κάνει να νιώθω ασήμαντος”. και τα λοιπά.
5. Η αυτογνωσία συνδέεται με την αυτοεκτίμηση.
Πολύ συχνά η γνώμη που έχουμε για τον εαυτό μας βασίζεται στο τι σκέφτονται οι άλλοι ή πιο σωστά στο τι πιστεύουμε ότι σκέφτονται οι άλλοι για εμάς. Αν μας επέκριναν συχνά ως παιδιά, υπάρχει περίπτωση να αναπτύξουμε στην ενήλικη ζωή χαμηλή αυτοεκτίμηση και ευαισθησία στην απόρριψη. Από την άλλη πλευρά, αν μας επαινούσαν περισσότερο, είναι πιθανό να αναπτύξουμε υψηλή αυτοεκτίμηση, είτε μας αξίζει είτε όχι. Τόσο πολλές από τις πεποιθήσεις μας είναι θαμμένες στο υποσυνείδητο, όπου μπορούν να κάνουν ανεπανόρθωτο κακό αν δεν εξεταστούν και δεν βαθμονομηθούν εκ νέου για να αντικατοπτρίζουν πιο σωστά ποιοι είμαστε πραγματικά. Η αυτογνωσία μπορεί να βελτιώσει την αυτοεκτίμησή μας γιατί θα ξέρουμε ποιοι είμαστε και τι πιστεύουμε, κάτι που μας δίνει τη δυνατότητα να προχωρήσουμε στη ζωή με ένα ισχυρό πηδάλιο για να μας καθοδηγήσει στο μονοπάτι που επιλέξαμε.
6. Το ημερολόγιο είναι ένας καλός τρόπος για να αποκτήσουμε μεγαλύτερη αυτογνωσία.
Γράφοντας τις σκέψεις ή τις ιδέες μας, αρχίζουμε να ανοιγόμαστε σε αυτά τα ευάλωτα μέρη μέσα μας. Το γράψιμο μερικές φορές αποκαλύπτει αυτό που δεν κάνει η περισυλλογή, επομένως αυτή η μέθοδος αυτοστοχασμού μπορεί να μας βοηθήσει να διευρύνουμε την αυτογνωσία μας. Λέγοντας την ιστορία σας, απελευθερώνοντας αυτά που σας συμβαίνουν στο χαρτί, μπορεί να εξερευνήσετε και να γνωρίσετε τον εαυτό σας πιο στενά.
Τελευταίο, αλλά και σημαντικότερο όλων είναι φυσικά μέσω της ψυχοθεραπείας, αφού μπορεί να αποτελέσει πυξίδα στο δρόμο μας προς την αυτογνωσία και την αυτοπαρατήρηση. Βέβαια, δεν είναι μια εύκολη διαδικασία, αφού εμπεριέχει την ευθύνη, την διερεύνηση και την παραδοχή και των “μελανών” μας σημείων, αλλά αξίζει την προσπάθειά αφού το οφείλουμε στον εαυτό μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ferrari, M. D., & Sternberg, R. J. (Eds.). (1998). Self-awareness: Its nature and development. Guilford press.
- Morin, A. (2011). Self‐awareness part 1: Definition, measures, effects, functions, and antecedents. Social and personality psychology compass, 5(10), 807-823.
