– Υπάρχει μεγάλη ελευθερία στην παραδοχή: «Έκανα λάθος».
Για τους περισσότερους ανθρώπους, το να παραδεχτούμε ότι κάνουμε λάθος είναι πολύ δύσκολο, ακόμη και κάτω από τις καλύτερες συνθήκες. Κατά καιρούς, μαλώνουμε έντονα για ασήμαντα θέματα, ακόμα και με αγαπημένα πρόσωπα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μπορεί να παρατηρήσουμε πώς αποφεύγουμε να παραδεχτούμε ότι κάνουμε λάθος ή πόσο γρήγορα επισημαίνουμε πώς το άλλο άτομο έκανε λάθος για κάτι άλλο. «Α, ναι, ίσως ξέχασα να βγάλω τα σκουπίδια, αλλά εσύ αφήνεις συνέχεια τα βρώμικα πιάτα σου στο νεροχύτη!» – αποφυγή & μετατόπιση ευθύνης. Όταν πρόκειται για ζητήματα, όπως η πολιτική, συχνά θα μαλώνουμε σαν να εξαρτιόταν η ίδια η ζωή μας από αυτό. Οι δυσκολία μας ,όμως, να παραδεχτούμε πότε κάνουμε λάθος είναι ένα ανθρώπινο πρόβλημα που ξεπερνά τις γραμμές της πολιτικής μας μάχης αλλά αποτελεί κομμάτι της ύπαρξή μας.
Αλλαγή και Ταυτότητα
Ο κόσμος αλλάζει συνεχώς, κάτι που είναι μέρος αυτού που τον κάνει τόσο περίπλοκο, εξαρχής! Ακόμα κι όταν προσπαθούμε να συλλάβουμε την αλήθεια, να συλλάβουμε την πραγματικότητα, αυτή αναδιαμορφώνεται και εξελίσσεται συνεχώς.
Γνωρίζουμε ότι η αλλαγή αποτελεί μία σταθερή από τις δικές μας εμπειρίες. Τα παιδιά μεγαλώνουν, αλλάζουμε δουλειά και καριέρα, η τεχνολογία εξελίσσεται, σκέψεις και συναισθήματα έρχονται και φεύγουν, ακόμη και αστέρια και γαλαξίες γεννιούνται και πεθαίνουν. Το παρόν μας γίνεται παρελθόν κάθε στιγμή. Η προσκόλληση σε μια σταθερή διανοητική θέση του «εγώ έχω δίκιο και εσύ έχεις λάθος» έρχεται σε αντίθεση με τη μεταβαλλόμενη φύση του σύμπαντος και της ύπαρξής μας.
Η διαρκής λοιπόν αλλαγή αυτού του κόσμου μπορεί να είναι τρομακτική για τους περισσότερους ανθρώπους. Ο κόσμος των σύγχρονων ανθρώπων γίνεται διαρκώς όλο και πιο περίπλοκος, οπότε το να μπορούμε να γνωρίζουμε ποιοι είμαστε και τι είμαστε, επιβάλλει μια οργανωτική δύναμη στο χάος. Ασυνείδητα, αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να κατηγοριοποιήσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους σε ομάδες. Θέλουμε να ταυτιστούμε με ρόλους, ομάδες και ομάδες, γιατί αυτό μας βοηθά να νιώθουμε πιο συνδεδεμένοι, πιο προσγειωμένοι και πιο ασφαλείς. Ξέρουμε πού βρισκόμαστε και ποιος είναι μαζί μας. Αυτό απλοποιεί την πολυπλοκότητα.
Συνεπώς, το εγώ μας ή η αίσθηση του εαυτού μας βρίσκει παρηγοριά στις διάφορες ταυτότητές μας. Ακριβώς όπως έχουμε ένστικτα μάχης ή της φυγής για να προστατεύσουμε τη σωματική μας ευεξία, με το ίδιο τρόπο , ενστικτωδώς, υπερασπιζόμαστε τον εαυτό μας όταν απειλούνται οι διάφορες ταυτότητές μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αν κάποιος κοροϊδεύει την αγαπημένη μας ποδοσφαιρική ομάδα, χώρα, μουσικό καλλιτέχνη, πολιτικό κόμμα, ήρωα, θρησκεία, ιδέες και ούτω καθεξής, νιώθουμε την ανάγκη να τους υπερασπιστούμε. Κατά κάποιο τρόπο, αυτό είναι αρκετά περίεργο. Γιατί η αγαπημένη μας ποδοσφαιρική ομάδα ή μουσικό συγκρότημα χρειάζεται άμυνα; Στην πραγματικότητα δεν δέχονται καμία επίθεση. Δεν χρειάζονται την προστασία μας, ωστόσο βιώνουμε αυτή την σχεδόν ακαταμάχητη επιθυμία να τους υπερασπιστούμε.
Το εγώ μας, ή η αίσθηση του εαυτού μας, συνδέεται με το να έχουμε δίκιο με τον ίδιο τρόπο που συνδέεται με διάφορους ρόλους, ομάδες και ταυτότητες. Το να έχουμε δίκιο μας επιτρέπει να νιώθουμε ανώτεροι από τους άλλους, ενώ το να έχουμε άδικο μας κάνει να νιώθουμε κατώτεροι. Όταν η αίσθηση του εαυτού μας, η ψυχολογική μας προβολή του ποιοι είμαστε, απειλείται, υπερασπιζόμαστε – ή ακόμα και πηγαίνουμε στην επίθεση. Διαφωνούμε, αρνούμαστε και διαστρεβλώνουμε την πραγματικότητα για να προστατεύσουμε την κατάσταση και την αίσθηση του εαυτού μας. Είναι σημαντικό, το εγώ (αίσθηση του εαυτού) που μας κάνει να τείνουμε να υπερασπιστούμε τις διανοητικές μας θέσεις και ταυτότητες είναι το ίδιο εγώ που μας κάνει να χαιρόμαστε όταν έχουμε δίκιο. Σωστό ή λάθος, νίκη ή ήττα, γίνεται παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος.
Κοινωνικό κόστος
Είμαστε όλοι υπέρ της δικαιοσύνης, της λογικής και της αμεροληψίας όταν αυτό μας ωφελεί. Όσο μεγαλύτερο επίπεδο ψυχολογικής επένδυσης έχουμε σε μια ιδέα, μια άποψη, ένα πολιτικό κόμμα, μια υπόθεση κ.λπ., τόσο πιο διατεθειμένοι θα είμαστε να τα υπερασπιστούμε όταν απειλούνται.
Δανειζόμενος από τη συμπεριφορική οικονομία, αυτό σχετίζεται με το μειωμένο κόστος. Όταν διακυβεύεται η προσωπική ή κοινωνική μας ταυτότητα, είναι πιο πιθανό να διαστρεβλώσουμε την πραγματικότητα και να αρνηθούμε ότι κάνουμε λάθος που υπερασπιζόμαστε τέτοιες ταυτότητες. Έτσι, αν έχουμε υποστηρίξει ένα κίνημα, μια αιτία, μια ομάδα ή μια πεποίθηση, είναι εξαιρετικά δύσκολο να υποχωρήσουμε και να πούμε: « Ναι, έκανα λάθος που ξόδεψα όλο αυτό το χρόνο, χρήματα και ενέργεια για την προώθηση ενός σκοπού τα τελευταία χρόνια. Λυπάμαι τρομερά που έχασα μέρος της ζωής μου κάνοντας αυτό!»
Επιπλέον, εάν έχουμε άλλους μέσα στην κοινωνική μας ομάδα με τους οποίους είμαστε καλά συνδεδεμένοι, υπάρχει κοινωνικό κόστος για να παραδεχτούμε ότι κάνουμε λάθος. Εξελικτικά, όταν δεν μπορούσαμε να συμμορφωθούμε με τα ιδανικά και την ταυτότητα της ομάδας μας, μπορεί να υποστούμε κοινωνικό αποκλεισμό. Αυτό από μόνο του είναι συχνά αρκετό για να ασχοληθούμε με διάφορες “γνωστικές γυμναστικές” ώστε να πείσουμε τους εαυτούς μας ότι έχουμε δίκιο ώστε να παραμείνουμε στην ομάδα μας και κατ’ επέκταση να διατηρήσουμε τόσο τις κοινωνικές συνδέσεις όσο και την ταυτότητά μας.
Η αλλαγή είναι η φύση του σύμπαντος και η αποτελεί τον εξελικτικό σκοπός της ζωής μας. Πρέπει να είμαστε ευέλικτοι για να μαθαίνουμε να ωριμάζουμε, και αυτό απαιτεί να αναγνωρίζουμε πότε κάνουμε λάθος. Είμαστε σε δυσαρμονία με την αλλαγή που είναι εγγενής σε αυτό το σύμπαν όταν αρνούμαστε πεισματικά και άκαμπτα να δεχτούμε ότι κάνουμε λάθος. Με τη σειρά της, αυτή η δυσαρμονία, αυτή η θεμελιώδης ασυμφωνία, δημιουργεί βάσανα για εμάς και τους γύρω μας. Υπάρχει μεγάλη ελευθερία και αναξιοποίητη δύναμη στην παραδοχή: «Κάνω λάθος».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Fetterman, A. K., Curtis, S., Carre, J., & Sassenberg, K. (2019). On the willingness to admit wrongness: Validation of a new measure and an exploration of its correlates. Personality and Individual Differences, 138, 193-202.
- Tavris, C. A. R. O. L., & Aronson, E. L. L. I. O. T. (2007). Why won’t they admit they’re wrong? And other sceptics mysteries. Skeptical Inquirer, 31(6), 12.
