Προτού εξετάσουμε τις διαταραχές προσωπικότητας είναι σημαντικό να καθορίσουμε τον ορισμό της έννοιας της προσωπικότητας. Προσωπικότητα, λοιπόν, είναι το σύνολο όλων αυτών των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που έχει ο καθένας μας, δηλαδή ο τρόπος που σκέφτεται, αισθάνεται και συμπεριφέρεται είτε προς τους γύρω του είτε προς τον εαυτό του.
Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας αρχίζουν να διαμορφώνονται από μικρή ηλικία και πιο συγκεκριμένα από τη στιγμή που ξεκινάμε να αποκτούμε αντίληψη του εαυτού μας και επεξεργαζόμαστε οτιδήποτε συμβαίνει γύρω μας. Συνεπώς, είναι σαφές πως τα πρώτα βιώματα και ερεθίσματα της ζωή μας είναι καθοριστικά για τη μετέπειτα διαμόρφωση του χαρακτήρα και γενικότερα της συμπεριφοράς μας. Παρ’ ότι όμως τα χρόνια μέχρι την ενηλικίωση μας είναι διαμορφωτικά ως προς την προσωπικότητά μας, δεν σημαίνει πως δεν μπορούμε να “αλλάξουμε” ως άνθρωποι εφόσον το επιθυμούμε.
Στην περίπτωση ατόμων με διαταραχή προσωπικότητας παρατηρούμε συμπεριφορές οι οποίες είναι επιβλαβείς προς τους ίδιους και κατ’ επέκτασιν προς τους γύρω τους. Οι συμπεριφορές αυτές αναφέρονται στα μοτίβα της σκέψης, της συμπεριφοράς αλλά και των συναισθημάτων τους τα οποία πλήττουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Είναι σύνηθες στις περισσότερες περιπτώσεις των ατόμων που εκδηλώνουν κάποια διαταραχή προσωπικότητας να μην αντιλαμβάνονται την ύπαρξή της, με αποτέλεσμα να μην αναζητούν βοήθεια από κάποιον ειδικό, αλλά να προσέρχονται από παρότρυνση τρίτων ανθρώπων ή όταν παρουσιάσουν συμπτώματα κάποιας άλλης διαταραχής όπως για παράδειγμα της κατάθλιψης.
Συνεπώς, ενώ είναι αρκετά συνηθισμένη κατηγορία διαταραχών, μεγάλο ποσοστό ανθρώπων δεν μπορεί να διαγνωστεί έγκαιρα και δεν λαμβάνει θεραπεία για διαταραχή προσωπικότητας.
Μορφές διαταραχών
Μέχρι στιγμής, έχουν αναγνωριστεί από το ταξινομικό σύστημα DSM-5 10 διαταραχές προσωπικότητας:
- Παρανοειδής : χαρακτηρίζεται από υπερβολική καχυποψία και έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους άλλους.
- Σχιζοειδής : χαρακτηρίζεται από έλλειψη ενδιαφέροντος και κινήτρου για κοινωνικές σχέσεις, απάθεια και μειωμένη έκφραση των συναισθημάτων.
- Σχιζότυπη : χαρακτηρίζεται από μείζονα δυσκολία στις κοινωνικές δεξιότητες και γνωστικές παραμορφώσεις.
- Αντικοινωνική : χαρακτηρίζεται από ένα μοτίβο παραβίασης των δικαιωμάτων των άλλων, από απουσία ενσυναίσθησης, χειριστική και παρορμητική συμπεριφορά.
- Μεταιχμιακή : χαρακτηρίζεται από αστάθεια στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην αυτοεικόνα, στην ταυτότητα, στο συναίσθημα, και παρορμητικές ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
- Ιστριονική : χαρακτηρίζεται από υπερβολική ή δραματική έκφραση συναισθημάτων ενώ το άτομο αναζητά διαρκώς την προσοχή/σημασία των άλλων.
- Ναρκισσιστική : χαρακτηρίζεται από αίσθηση μεγαλείου, αναζήτηση του θαυμασμού και έλλειψη ενσυναίσθησης προς του άλλους.
- Αποφευκτική : χαρακτηρίζεται από ένα χρόνιο μοτίβο αναστολής ως προς την κοινωνική έκθεση και υπερευαισθησίας στην αρνητική κριτική από τους άλλους.
- Εξαρτητική : παθολογική ανάγκη για εξάρτηση και φροντίδα από τους άλλους.
- Ψυχαναγκαστική : χαρακτηρίζεται από υπερβολική προσκόλληση στους κανόνες, τελειομανία και ανάγκη για άσκηση ελέγχου στους άλλους.
Για τις διαταραχές προσωπικότητας συνήθως προτείνεται μακροχρόνια ψυχοθεραπεία μέσω της οποίας τα άτομα μαθαίνουν εναλλακτικούς τρόπους σκέψης και αντίληψης του εαυτού τους. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να είναι πιο λειτουργικοί στην καθημερινότητά τους, να προσαρμόζονται στις καταστάσεις και να διαχειρίζονται καλύτερα τις παρορμητικές συμπεριφορές τους για να καταφέρουν να μετριάσουν τις διαπροσωπικές και κοινωνικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν ώστε να μπορέσουν να βρουν τρόπο να συνδέονται αρμονικότερα με τους ανθρώπους γύρω τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Lenzenweger, M. F. (2008). Epidemiology of personality disorders. Psychiatric Clinics of North America, 31(3), 395-403.
Widiger, T. A., & Costa, P. T. (2013). Personality and personality disorders. Personality and Personality Disorders, 118-131.
