Η άρνηση είναι ένας αμυντικός μηχανισμός στον οποίο ένα άτομο αρνείται να αναγνωρίσει αντικειμενικά γεγονότα ή εμπειρίες. Είναι μια ασυνείδητη διαδικασία που προστατεύει το άτομο από δυσφορία ή άγχος. Για παράδειγμα, ένα αγαπημένο πρόσωπο μπορεί να επιμείνει ότι δεν έχει πρόβλημα με το αλκοόλ, παρά το γεγονός ότι παρεμβαίνει στην εργασία και την οικογενειακή ζωή. Ή ένας πιστός υπάλληλος μπορεί να αρνηθεί να δει σημάδια ότι το αφεντικό του κλέβει από την εταιρεία.
Η ιδέα προέκυψε από το έργο του Sigmund Freud, του οποίου η κόρη, Anna Freud, ανέπτυξε την ιδέα των αμυντικών μηχανισμών, των ασυνείδητων στρατηγικών με τις οποίες οι άνθρωποι προστατεύονται από ανήσυχες σκέψεις ή συναισθήματα. Η Άννα πίστευε ότι η άρνηση προστάτευε ασυνείδητα το εγώ από τη δυσφορία και την αγωνία απορρίπτοντας πτυχές της ίδιας της πραγματικότητας. Η άρνηση χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην παιδική και εφηβική ηλικία, πίστευε, και θα μπορούσε να είναι επιζήμια όταν χρησιμοποιείται τακτικά στην ενήλικη ζωή.
Αν και πολλές από τις ιδέες του Φρόιντ έχουν διαψευσθεί, οι ψυχολόγοι σήμερα εξακολουθούν να πιστεύουν ότι οι αμυντικοί μηχανισμοί όπως η άρνηση είναι μια έγκυρη έννοια.
Άρνηση στη Θεραπεία και την Ψυχική Υγεία
Η άρνηση μπορεί να περιλαμβάνει αλήθειες πολύ δύσκολο για ένα άτομο να αντιμετωπίσει ή να αποδεχτεί. Ωστόσο, η θεραπεία προσφέρει ένα χώρο για την ασφαλή και σταδιακή επεξεργασία αυτών των πεποιθήσεων και εμπειριών. Μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν τις ρίζες των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς τους, αντικαθιστώντας τελικά την άρνηση με πιο υγιείς δεξιότητες αντιμετώπισης.
Πώς αντιμετωπίζεται η άρνηση στη θεραπεία;
Η άρνηση είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί στη θεραπεία επειδή αποκαλύπτει υποκείμενες προκλήσεις που συχνά προκαλούν ατομική δυσφορία. Εάν κάποιος πίνει υπερβολικά, η διερεύνηση γιατί πίνει —για να θεραπεύσει το άγχος του, για παράδειγμα— επιτρέπει στον ασθενή να συζητήσει την εμπειρία του και να αναπτύξει δεξιότητες διαχείρισης του άγχους. Ομοίως, εάν μια γυναίκα αρνείται ότι μια σχέση είναι καταχρηστική, μπορεί να παλεύει με φόβους γύρω από την εγκατάλειψη, τη μοναξιά ή τις προηγούμενες σχέσεις που ένας θεραπευτής μπορεί να τη βοηθήσει να περιηγηθεί.
Παίζει ρόλο η άρνηση στον εθισμό;
Λίγοι άνθρωποι αποδέχονται εύκολα και γρήγορα το συμπέρασμα ότι έχουν πρόβλημα με τη χρήση αλκοόλ ή ουσιών. Πολλοί αγωνίζονται σθεναρά εναντίον του και δημιουργούν διάφορα επιχειρήματα για να αποδείξουν ότι δεν έχουν πρόβλημα. Μερικές από τις πιο κοινές μορφές άρνησης: «Όλοι οι φίλοι μου πίνουν περισσότερο από εμένα». «Είμαι πολύ επιτυχημένος για να έχω πρόβλημα με το ποτό». Και «Χρησιμοποιώ μόνο όταν…» Η αναγνώριση περιπτώσεων άρνησης και εσφαλμένης κατεύθυνσης είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για την αναγνώριση του προβλήματος και την αναζήτηση βοήθειας.
Η άρνηση εμφανίζεται σε καταστάσεις ψυχικής υγείας;
Ναι, οι άνθρωποι μπορεί να δυσκολεύονται να καταλάβουν ή να αναγνωρίσουν ότι έχουν μια διαταραχή. Για παράδειγμα, η διπολική διαταραχή είναι μια κατάσταση κατά την οποία η διάθεση κάποιου κυκλώνει σε περιόδους κατάθλιψης και μανίας. Η μανία είναι μια κατάσταση ευφορίας που χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά υψηλή ενέργεια, υπερβολική αυτοπεποίθηση και παρορμητική συμπεριφορά. Η υπομανία είναι μια πιο ήπια ή μέτρια εκδοχή αυτής της κατάστασης. Ένα χαρακτηριστικό της μανίας και της υπομανίας είναι η άρνηση ότι κάτι είναι λάθος ή ασυνήθιστο.
Άρνηση στην Καθημερινή Ζωή
Η άρνηση μπορεί να διαμορφώσει τη δυναμική σε διαφορετικούς τομείς της ζωής, είτε αγνοεί τις συγκρούσεις στις σχέσεις είτε αρνείται να αναγνωρίσει μια ασθένεια. Σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις, η άρνηση οδηγεί σε βραχυπρόθεσμη ικανοποίηση αλλά σε μακροπρόθεσμο πόνο. Στο τέλος, η αντιμετώπιση της πραγματικότητας -ακόμα και όταν είναι δύσκολη- είναι η καλύτερη πορεία προς τα εμπρός.
Τι είναι ένα παράδειγμα άρνησης;
Ως αμυντικός μηχανισμός, η άρνηση περιλαμβάνει την άρνηση αποδοχής της αλήθειας ή της πραγματικότητας. «Όχι, είμαι απλώς κοινωνικός καπνιστής», είναι ένα καλό παράδειγμα. Οι άνθρωποι μπορεί να εφαρμόσουν παρόμοια αιτιολόγηση για άλλες επιβλαβείς συνήθειες, όπως η υπερβολική χρήση αλκοόλ ή ουσιών και ψυχαναγκαστικός τζόγος ή ψώνια, για να αποστασιοποιηθούν ασυναίσθητα από τις δυσάρεστες αλήθειες της συμπεριφοράς τους και να προστατεύσουν την αυτοεκτίμησή τους.
Μπορεί η άρνηση να επηρεάσει τις σχέσεις;
Οι κοινοί μηχανισμοί άμυνας μπορούν να υπονομεύσουν τις υγιείς σχέσεις. Στην περίπτωση της άρνησης, οι άνθρωποι μπορεί να απομονωθούν ενάντια στα ελαττώματα και τα λάθη τους. Μπορεί να προσποιούνται ότι όλα είναι καλά και να αγνοούν τα δικά τους αρνητικά συναισθήματα ή διαφωνίες μέσα στη σχέση. Αυτό μπορεί να αποτρέψει την αναγνώριση, τη συζήτηση και την επίλυση του προβλήματος. Παρόλο που μπορεί να είναι πιο δύσκολο βραχυπρόθεσμα, η αντιμετώπιση αυτών των δυσκολιών θα ενισχύσει τη σχέση μακροπρόθεσμα.
Είναι η άρνηση ένα στάδιο στη διαδικασία του πένθους;
Στο βιβλίο της με επιρροή On Death and Dying, η ψυχίατρος Elisabeth Kübler-Ross εισήγαγε ένα μοντέλο πένθους που συνήθως αναφέρεται ως τα πέντε στάδια της θλίψης. Αυτό το μοντέλο περιγράφει πέντε διακριτά στάδια: άρνηση, θυμό, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή. Η Kübler-Ross ανέπτυξε αυτό το μοντέλο βασισμένο σε ασθενείς που έλαβαν τελικές διαγνώσεις καρκίνου, ωστόσο το μοντέλο από τότε έχει επικριθεί και υπεργενικευτεί. Η αλήθεια είναι ότι η θλίψη είναι μοναδική για κάθε άτομο. Για κάποιους, η άρνηση μπορεί να παίξει ρόλο στη διαδικασία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Woodward, B. (2006). State of denial. Simon and Schuster.
- Cohen, S. (2013). States of denial: Knowing about atrocities and suffering. John Wiley & Sons.
