H αυτοεκπληρούμενη προφητεία, είναι μία διαδικασία μέσω της οποίας μια αρχικά λανθασμένη προσδοκία οδηγεί στην επιβεβαίωσή της. Η ιδέα πίσω από μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, γνωστή και ως φαινόμενο του Πυγμαλίωνα, είναι ότι η πεποίθησή μας για την έκβαση μιας κατάστασης οδηγεί τελικά να πραγματοποιηθεί το συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, όταν ένα άτομο περιμένει ότι η νευρικότητα θα βλάψει την απόδοσή του σε μια επικείμενη συνέντευξη για δουλειά ή όταν οι προκαταλήψεις ενός δασκάλου για την ικανότητα ενός μαθητή επηρεάζουν την επίδοση του παιδιού προς το καλύτερο ή το χειρότερο. Εάν περιμένετε ότι όλα θα πάνε στραβά, μπορεί να καταβάλετε λιγότερη προσπάθεια ή να αποτύχετε να κάνετε βήματα που θα μπορούσαν να ανατρέψουν τα πράγματα, πράγμα που σημαίνει ότι το να περιμένεις το χειρότερο αποτέλεσμα μπορεί να το πετύχεις.
Στοιχεία Έρευνας
Ο Robert Rosenthal προσυπέγραψε την υπόθεση ότι οι προσδοκίες μπορούν να γεννήσουν αυτοεκπληρούμενες προφητείες προκαλώντας αντίστοιχες επιδόσεις. Επέλεξε ένα δημοτικό σχολείο στην Καλιφόρνια για τη μελέτη του και έδωσε μια εξέταση IQ σε κάθε μαθητή. Έχοντας εξετάσει το IQ όλων των παιδιών, οι ερευνητές επέλεξαν ένα δείγμα παιδιών τυχαία και ενημέρωσαν τους δασκάλους ότι επρόκειτο για παιδιά υψηλού ακαδημαϊκού δυναμικού. Μετά το τεστ, οι καθηγητές έλαβαν τα ονόματα των «διανοούμενων ανθισμένων», αλλά δεν αποκαλύφθηκαν βαθμολογίες. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς όλοι οι μαθητές επανέλαβαν το τεστ. Ενώ οι συνολικές βαθμολογίες είχαν ανέβει, οι υποτιθέμενοι «διανοούμενοι ανθισμένοι» είχαν βελτιωθεί περισσότερο. Τα στοιχεία φάνηκαν να υποδεικνύουν ότι οι προσδοκίες των δασκάλων αποτελούσαν μια συνεισφέρουσα μεταβλητή στα αποτελέσματα των μαθητών, ειδικά στους νεότερους μαθητές. Οι δάσκαλοι είχαν δώσει περισσότερη προσοχή στους «διανοούμενους ανθισμένους». Αν και με λεπτότητα, οι δάσκαλοι αντιμετώπισαν αυτούς τους μαθητές διαφορετικά, παρέχοντας εις βάθος ανατροφοδότηση κ.λπ. Ο Rosenthal κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ακόμη και αφανείς παράγοντες όπως η στάση και η διάθεση θα μπορούσαν να επηρεάσουν τους μαθητές.
Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι αυτό το πείραμα δεν ήταν χωρίς μειονεκτήματα. Η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία του τεστ IQ αμφισβητήθηκαν ακόμη και από εκείνους που υποστηρίζουν τη χορήγησή του για περιορισμένους σκοπούς. Επιπλέον, ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς στις επιδράσεις της επισήμανσης από άλλους. Τα άκρως ατομικιστικά άτομα, για παράδειγμα, μπορεί να μην ενδιαφέρονται πραγματικά για το τι σκέφτονται ή περιμένουν οι άλλοι από αυτά. Τέλος, η προσπάθεια του πειράματος να ελέγξει τεχνητά το μαθητικό περιβάλλον θα μπορούσε να έχει θέσει σε κίνδυνο τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα που προέκυψαν από αυτά.
Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα
Η λειτουργία του φαινομένου του Πυγμαλίωνα, παρόμοια με αυτή της αυτοεκπληρούμενης προφητείας, μπορεί να γίνει περιγραφεί ως 4 στάδια που εξελίσσονται σε ένα κυκλικό μοτίβο:
*Οι πεποιθήσεις των άλλων για εμάς διαμορφώνουν τη συμπεριφορά τους απέναντί μας.
*Η συμπεριφορά τους απέναντί μας επηρεάζει τις πεποιθήσεις μας για τον εαυτό μας.
*Αυτές οι πεποιθήσεις με τη σειρά τους επηρεάζουν τις πράξεις μας προς τους άλλους.
*Οι πράξεις μας προς τους άλλους επηρεάζουν τις πεποιθήσεις τους για εμάς, επιστρέφοντάς μας έτσι στο αρχικό στάδιο.
Ένα κεντρικό δόγμα του φαινομένου του Πυγμαλίωνα είναι ότι οι προσδοκίες των άλλων από εμάς μπορούν τελικά να επηρεάσουν τη συμπεριφορά μας με σημαντικό τρόπο. Με άλλα λόγια, οι χαμηλές προσδοκίες θα μπορούσαν τελικά να οδηγήσουν σε κακή απόδοση, ενώ οι αισιόδοξες προσδοκίες πιθανότατα θα βελτιώσουν την απόδοση.
Χρησιμότητα Αυτοεκπληρούμενης Προφητείας – Φαινόμενου του Πυγμαλίωνα
Όταν χρησιμοποιείτε αυτοεκπληρούμενες προφητείες για την επίτευξη στόχων, είναι σημαντικό να έχετε θετική προοπτική και να εστιάσετε στις ενέργειες που μπορείτε να κάνετε για να επιφέρετε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το να πιστεύεις ότι μπορείς να πετύχεις είναι ένα ουσιαστικό μέρος για να το πετύχεις. Επιπλέον, μπορεί να σας φανεί χρήσιμο να προσδιορίσετε τις αυτοεκπληρούμενες προφητείες που μπορεί να σας κρατούν πίσω και να εργαστείτε για να αλλάξετε τη σκέψη σας. Εάν συνεχίσετε να περιμένετε ότι τα πράγματα θα πάνε στραβά, πιθανότατα θα σαμποτάρετε τον εαυτό σας. Ωστόσο, αν αρχίσετε να πιστεύετε ότι τα πράγματα θα πάνε καλά, θα είναι πιο πιθανό να αναλάβετε δράση και να επιφέρετε θετικές αλλαγές στη ζωή σας. Είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζετε πως οι αυτοεκπληρούμενες προφητείες που πηγάζουν από τους γύρω μας μπορούν να επιβάλλονται. Για παράδειγμα, αν το αφεντικό σας επαναλαμβάνει συνεχώς το ότι δεν είστε αποδοτικοί στην εργασία σας, ακόμη και αν δεν είστε υπάρχει περίπτωση να γίνετε στην πορεία. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι προϊόν της επανάληψης της ίδιας σκέψης ή ιστορίας στο μυαλό μας. Δώστε προσοχή λοιπόν στις προσδοκίες των γύρω σας και πώς μπορεί να επηρεάσουν τη συμπεριφορά σας. Φροντίστε να παραμείνετε πιστοί στους στόχους και τις πεποιθήσεις σας, ακόμη και ενόψει των προσδοκιών των άλλων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Eden, D. (1990). Pygmalion in management: Productivity as a self-fulfilling prophecy. Lexington Books/DC Heath and Com.
- Merton, R. K. (1948). The self-fulfilling prophecy. The antioch review, 8(2), 193-210.
- Tauber, R. T. (1997). Self-fulfilling prophecy: A practical guide to its use in education. Bloomsbury Publishing USA.
